Najcenniejsze dzieło sztuki w Polsce – czyli dlaczego trzeba odwiedzić Kraków

Leonardo da Vinci, właściwie Leonardo di ser Piero da Vinci, to jeden z największych artystów w historii świata. Był włoskim renesansowym malarzem, rzeźbiarzem, architektem, inżynierem, a także odkrywcą, matematykiem, anatomem, wynalazcą, geologiem, filozofem, muzykiem i pisarzem. Żył długo, jak na przełom XV i XVI wieku, bo 67 lat. Dzięki temu mógł tak wszechstronnie się rozwijać.

Jako malarz stworzył dzieła należące do najlepszej twórczości, jaka kiedykolwiek powstała. Jego wielkie obrazy to m.in. „Ostatnia wieczerza” i „Mona Lisa” – to do nich ustawiają się najdłuższe „muzealne” kolejki; odpowiednio w bazylice Santa Maria delle Grazie w Mediolanie i w paryskim Luwrze.

Można by wymieniać bez końca dzieła Leonardo. Wspomnijmy jeszcze tylko, aby pokazać niesamowity talent artysty, że jako inżynier tworzył projekty bardzo wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcje m.in. śmigłowca i czołgu…

Wróćmy do da Vinci jako malarza. I przenieśmy się do Krakowa. To tu wisi jeden z zaledwie 15 obrazów artysty, które przetrwały do dziś. Mowa o „Damie z gronostajem”. To jedyne dzieło Leonarda da Vinci w polskich zbiorach.

Foto: turystyka.rp.pl

Kim jest przed­sta­wiona dama?   

Cecylia Gallerani była kochanką księcia Ludovica Sforzy zwanego il Moro i znaczącą postacią na dworze Sforzów. Była kobietą bardzo dobrze wykształconą, obracała się wśród elity intelektualnej Mediolanu, prowadziła dysputy filozoficzne, biegle władała łaciną i starożytną greką, tworzyła poezję i uważana była za jedną z najwybitniejszych włoskich poetek tego okresu.

Portret powstał w czasie, gdy Ludovico był już zaręczony z Beatrice d’Este. Malarz nie mógł wprost ukazać tajemnego związku Sforzy i Gallerani, ukrył więc relację w symbolach. Gronostaj, symbol czystości, nawiązuje zarówno do nazwiska Gallerani, jak i do godła Ludovica Sforzy, kawalera Orderu Gronostaja2. Ponadto gronostaj został ujęty przez artystę tak, by zakrywał brzemienność Gallerani, która nosiła wówczas w łonie syna Ludovica – Cesare’a.

Wcześniej obraz znany był jako „Dama z łasiczką”, ale do dziś nie jest w pełni oczywiste, jakie zwierzę trzyma dama. Co ciekawe – miękko skręcone ciało gronostaja i obrót torsu kobiety były absolutną nowością w sposobie portretowania, która m.in. nadawała kompozycji rytmu.

W czyich rękach obraz znajduje się od około 1800 roku?

A no właśnie – w rękach bohaterów, obok samego Leonardo, tego artykułu. Mianowicie rodziny Czartoryskich. To ta sama rodzina, która dziś – dzięki założonemu przez nią prawie 150 lat temu muzeum – dostarcza odwiedzającym Kraków i tu mieszkającym wspaniałej kulturalnej rozrywki.

Muzeum książąt Czartoryskich zostało otwarte w 1878 roku. Jego początki sięgają roku 1801 i zbiorów księżnej Izabeli Czartoryskiej, prezentowanych w jej puławskim muzeum. Z końcem XIX wieku zbiory przeniesiono do Krakowa.

Po II wojnie światowej muzeum było pod opieką Muzeum Narodowego w Krakowie, a w 1991 pieczę nad zbiorami przejęła Fundacja Książąt Czartoryskich. 29 grudnia 2016 roku Fundacja Książąt Czartoryskich sprzedała Skarbowi Państwa całą kolekcję wraz z budynkami muzealnymi za łączną kwotę 100 mln euro. Od tej pory kolekcja książąt Czartoryskich stała się integralną częścią Muzeum Narodowego w Krakowie.

Muzeum Książąt Czartoryskich przechodziło gruntowny remont w latach 2010-2019. Po renowacji zostało na chwilę otwarte, a zaraz potem zamknięte – przez pandemię.

Budynek muzeum zachwyca, jest niezwykle nowoczesny; miasta takie jak Nowy Jork, Paryż czy Londyn by się go nie powstydziły. Wyposażenie to najpoważniejsza inwestycja dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie Andrzeja Betleja. Stylowy dziedziniec z przeszklonym dachem jest miejscem spotkań i uroczystości. „Gablotę dla Damy specjaliści od prewencji muzealnej uważają za najnowocześniejszą, jaka powstała w ostatnich latach, i jaka jest dedykowana tak wyjątkowym dziełom” – mówił Betlej podczas konferencji zorganizowanej w związku z otwarciem muzeum w grudniu 2019. Samo wykonanie i odnowienie gablot to koszt 6 mln złotych. A cały remont? 51 mln złotych.

Kolekcja drogocennych pamiątek zbieranych przez rodzinę Czartoryskich i Potockich jest po prostu imponująca. Zobaczymy tu zbiór sztuki starożytnej, antyczną biżuterię, dzieła sztuki sakralnej, sztuki Dalekiego Wschodu, liczne pamiątki po królach i bohaterach narodowych, a także Rembrandta, czy najsłynniejszą z tego wszystkiego „Damę z gronostajem” Leonarda da Vinci. Eksponaty podpisane są w dwóch językach – po polsku i angielsku.

Foto: turystyka.rp.pl

Muzeum Książąt Czartoryskich to obowiązkowa atrakcja dla mieszkańców Krakowa i odwiedzających stolicę Małopolski. Inne warte zobaczenia atrakcje – LINK