Warto pamiętać, że zysk netto touroperatorów jest minimalny. W dobrym roku, jak zarobimy średnio 2-3 procent na wycieczce, to jest to bardzo dobry wynik.
Grzegorz Baszczyński: Czyli 80 złotych na osobę.
Filip Frydrykiewicz: Czyli jak ktoś sprzedaje ten sam produkt za cenę o 500 złotych niższą, to znaczy, że nie tylko nie zarobi 80 złotych, ale w ogóle schodzi poniżej kosztów, dopłaca do interesu?
Krzysztof Piątek: Matematyka tworzenia cen w branży jest bardzo przejrzysta. Marża na koszt wytworzenia usługi nie przekracza kilkunastu procent, z czego na koniec zostaje wspomniane około 2 procent zysku. Można to prześledzić chociażby w publikowanych przez „Rzeczpospolitą” wynikach finansowych biur podróży z ostatnich lat (zobacz: „Największe biura podróży 2017 roku: Itaka, TUI, Rainbow”). Potwierdzają one, że nasza branża wiąże się ze stałym balansowaniem na granicy rentowności. Dlatego nie sposób racjonalnie wytłumaczyć różnicy kilkusetzłotowej na tanich pakietach na średnim dystansie, i różnicy przekraczającej tysiąc złotych na długim dystansie.
Ten stan towarzyszy nam od roku. Jest permanentny i masowy. Wszędzie tam, gdzie polscy touroperatorzy mają swoje oferty, tam zderzają się z takimi samymi ofertami TUI o kilkaset złotych mniejszymi. Nie da się tego wytłumaczyć korzystniejszymi kontraktami. Tak więc, delikatnie mówiąc, jest to bardzo agresywna strategia tej grupy w Polsce.
Filip Frydrykiewicz: Ale dozwolona przez prawo.
Piotr Henicz: I tu pojawia się pytanie…
Marcin Wujec, członek zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Agentów Turystycznych: Z punktu widzenia agentów, tak niskie ceny na rynku były niekorzystne. Bardzo trudno rozmawiało się z klientami. Rok, dwa, trzy lata temu wszystko było jasne – chcesz kupić dobre wakacje tanio, przyjdź w grudniu, styczniu, lutym, w każdym razie do końca marca, kiedy ceny są naprawdę korzystne. To dobrze działało. Rynek się ustabilizował, uspokoił po rozchwianiu i niepewności, jakie wystąpiły w 2012 roku, kiedy dużo firm upadło, bo okazały się za słabe na trudne czasy rewolucji w krajach arabskich.
Filip Frydrykiewicz: Jeżeli przychodzi klient i agent może mu sprzedać wycieczkę za 700 złotych, chociaż wszyscy konkurenci wycenili podobną na 1200 złotych, to i agent i klient powinni być zadowoleni.
Marcin Wujec: Nie, w dłuższej perspektywie to nienormalne, bo czujemy, że za chwilę będzie problem. Poziom cen strasznie w tym roku zdezorientował wszystkich. Chociaż jako główny czynnik braku klientów w czerwcu wymieniłbym jednak piłkarskie mistrzostwa świata.
Filip Frydrykiewicz: W sierpniu najwięksi touroperatorzy skupieni w Polskim Związku Organizatorów Turystyki napisali list do DRV, największego w Niemczech samorządu gospodarczego, odpowiednika Polskiej Izby Turystyki, list w którym zwracają uwagę, że polska spółka niemieckiego koncernu, zachowuje się na naszym rynku nieuczciwie, a przede wszystkim nieracjonalnie, bo próbuje zdobyć wysoką pozycję, sprzedając wycieczki po zaniżonych cenach, i wskazując, że w efekcie musi się to odbić na interesach całego koncernu. Zrobiliście nawet panowie wyliczenie, że w skali roku będzie to kosztować nawet 60 milionów euro. List poszedł też do wiadomości prezesa koncernu TUI. Czy to była kulminacja frustracji, czy raczej ostrzeżenie? Macie panowie jakiś pomysł na rozwiązanie tego problemu?
Krzysztof Piątek: Zastanawiam się nad sensem prowadzenia działalności gospodarczej. To co robimy, jak już mówiłem, jest bardzo miłe i przyjemne. Ale celem prowadzenia działalności jest pokrycie koszty i wypracowanie zysku.
Rainbow jest spółką giełdową, akcjonariusze chcą, by ich akcje rosły. Naszym obowiązkiem w prowadzeniu działalności gospodarczej, obojętne jaką ta działalność ma formę, czy jest to osoba fizyczna, czy duża firma, jest wypracowywanie zysku. Płacimy od niego podatki. Branża turystyczna nie jest pazerna, ledwo pokrywa swoje koszty. Ale kiedy widzimy beznadzieję walki z konkurencją cenową… Nie ma działalności gospodarczej bez konkurencji, ale w rozsądnych granicach. Przez takie sytuacje zatracamy poczucie sensu prowadzenia działalności gospodarczej. Prowadzi to do ewidentnych strat.
Paweł Niewiadomski, prezes Polskiej Izby Turystyki: Polska Izba Turystyki prowadzi wyrywkowe analizy systemu rezerwacyjnego i wyraźnie z nich wynika, że coś z tymi cenami jest nie tak. Co prawda nie mamy wglądu, jak touroperatorzy, do kontraktów, ale opierając się na wiedzy o rynku potwierdzam, że ceny ofert TUI mogą być poniżej kosztów.
Nasze analizy pokazują, że nie tylko największe biura, ale też, a może nawet przede wszystkim, kłopoty mają operatorzy, którzy organizują autokarowe wyjazdy do Grecji, a jest ich sporo. Otóż mieli oni latem lawinowe anulacje klientów w momencie kiedy TUI wprowadzało na rynek swoje oferty. I nie chodzi tu o krótkotrwałe last minute, ale o ofertę specjalną za 750 złotych z przelotem.
Rzuca się w oczy w tym roku historyczna wręcz liczba rezygnacji klientów z wyjazdów. Pod tym względem nie było jeszcze takiego roku. Ta sytuacja nas zaniepokoiła.
Filip Frydrykiewicz: Co można na to poradzić? TUI nie ma pozycji dominującej na rynku, więc nie podpada pod przepisy antymonopolowe.
Piotr Henicz: Jeszcze.
Paweł Niewiadomski: Tak, jeszcze. W momencie, kiedy by zdobył pozycję dominującą, można przeanalizować prawo konkurencji, konkretnie traktat unijny: art. 101 i 102.
Piotr Henicz: Wtedy TUI zmieni politykę.
Paweł Niewiadomski: Zapewne tak. Sytuacja jest ewidentnie niekorzystna dla rynku, choć trudno jednoznacznie wykazać, bez dostępu do informacji handlowych, naruszenie prawa.
Wrócę jeszcze do wątku agentów turystycznych. Mamy duży problem. TUI nie ma na polskim rynku pozycji dominującej, więc nie można się przyczepić, że ogranicza dostęp do swojej oferty, ograniczając jej obecność do wąskiego kręgu agentów turystycznych. Gdyby to robił, mając zarazem pozycję dominującą, byłaby możliwość ścigania go za praktyki monopolistyczne.
Na razie agenci, którzy nie mają dostępu do oferty TUI skarżą się, że są one sprzedawane poniżej kosztów. Ale ci, którzy mają umowy z tym touroperatorem, odwrotnie – są zachwyceni. A przecież możemy przewidzieć, co się stanie za chwilę.
Piotr Henicz: Za dwa, trzy lata.
Paweł Niewiadomski: Dokładnie. Ci, którzy sądzą, że ta sytuacja jest fantastyczna, bo oferty TUI „same się sprzedają” nie wiedzą, co się stanie za dwa lata.
Krzysztof Piątek: W Polsce została przyjęta nowa dyrektywa unijna, której celem jest otworzenie rynku wspólnoty europejskiej dla działań touroperatorów. Koncern TUI wyraźnie wspomaga polską spółkę w jej agresywnych działaniach na polskim rynku. Zastanawiam się, czy w związku z tym nie należy traktować TUI, jako całości, Grupy TUI, i z tej pozycji oceniać, czy nie ma ona dominującej pozycji? Bo przecież rynki są otwarte, nie ma granic.
Paweł Niewiadomski: Ten wątek pojawił się już na forum europejskim. Dodam, że dotyczył całego wspólnego rynku, a nie tylko jednej firmy. W tym zakresie Polska Izba Turystyki prowadzi analizy. Artykuł 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jest w tym zakresie jednoznaczny – działanie przedsiębiorcy lub grupy przedsiębiorców dotyczy całego rynku wewnętrznego.
Co to oznacza? Że, zgodnie z polskim orzecznictwem, nie można na przykład obniżać cen, na rynku hiszpańskim, by sfinansować tę obniżkę wyższymi cenami w Grecji. Nie wiem jakie są struktury cen w TUI, czy jest to obniżka tylko w niektórych krajach, czy we wszystkich. Trzeba to przeanalizować.
Mamy też Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Co prawda UOKiK wyraźnie się wypowiadał, że nie jest urzędem od cen. Ale może jakiś dialog mógłby być w tej sprawie możliwy.
Filip Frydrykieiwcz: Niestety, UOKiK zaproszony przez nas na dzisiejszą debatę, wyjaśnił, że ma inne obowiązki, a rzeczniczka urzędu wskazała, że „jeśli jakiś uczestnik rynku ma informację o nadużywaniu pozycji dominującej, to może zawiadomić UOKiK nawet nieoficjalnie i wówczas będą podejmowane działania. Uwaga: Jeśli będą podstawy!”.
Paweł Niewiadomski: W orzecznictwie jest mowa, że sprzedawca może czasowo sprzedawać produkty poniżej kosztów. Ale nie może to być działanie długofalowe. Dla przykładu, jeżeli touroperator ma pewien budżet marketingowy i chciałby wypromować jakąś ofertę, przez jakiś czas, to oczywiście może to robić. Pytanie tylko, czy spadek ceny jest stały, czy nie.
Czytaj drugą część relacji: „Polscy touroperatorzy: Trzeba zbadać, czy TUI gra uczciwie. Część II”
