NIK: Gminy przejadły unijne dotacje na turystykę

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport na temat unijnego wsparcia dla turystyki w trzech województwach w latach 2007-2013. Izba szczegółowo zbadała 19 projektów (13 regionalnych programów operacyjnych i 6 projektów w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka) o łącznej wartości około 134,5 mln złotych, przy dofinansowaniu około 73,3 mln złotych.

Zdaniem autorów raportu objęte unijnym wsparciem projekty dotyczące turystyki przyczyniły się do jej rozwoju i wzmocnienia atrakcyjności turystycznej województw, m.in. poprzez powstanie nowych obiektów i produktów turystycznych. Wpłynęły też na rozbudowę infrastruktury wypoczynkowo-turystycznej. Łącznie w tym czasie zrealizowano w badanych województwach 975 różnorodnych projektów, których wartość wyniosła około 3,6 mld złotych. Dofinansowanie sięgnęło ok 1,8 mld złotych.

Śląsk z najsłabszymi efektami

Zdaniem izby nie ustrzeżono się jednak od błędów i problemów, które ograniczały pozytywne oddziaływanie unijnego wsparcia. NIK ocenia, że nie wszystkie przyjęte zasady oceny wniosków sprzyjały wyborowi projektów w istotny sposób wpływających na turystykę. Niektóre projekty nie wywarły istotnego wpływu na rozwój tego sektora, lecz przyczyniły się tylko do poprawy gminnej infrastruktury i służą dziś głównie mieszkańcom. Z kolei część inwestycji turystycznych wykorzystywana jest w niewielkim zakresie, gdyż np. jest niewłaściwie umiejscowiona, w niezadowalającym stanie lub nieodpowiednio oznakowana.

W 15 z 19 badanych projektów osiągnięto jednak założone wskaźniki rezultatu, w szczególności dotyczące liczby miejsc pracy i liczby użytkowników.

Zdaniem autorów raportu podjęte w ramach badanych projektów inicjatywy w większości wpływają na kreowanie nowej oferty i urozmaicają turystyczny.

Z cytowanych przez NIK danych GUS wynika, w województwach objętych kontrolą w latach 2007-2016 nastąpiła poprawa większości wskaźników dotyczących turystyki. Znacząco wzrosła m.in. liczba turystów odwiedzających te regiony: w Małopolsce o 55,4 procent, na Śląsku o 45,8 procent, a na Podkarpaciu o 82,9 procent. Wzrosła też liczba oferowanych im miejsc noclegowych: w Małopolsce z 64,1 tysiąca do 95,5 tysiąca, na Śląsku z 33,3 tysiąca do 47,2 tysiąca, a na Podkarpaciu z 20,6 tysiąca do 30,7 tysiąca. Warto jednak zauważyć, że w przypadku województwa śląskiego – gdzie zrealizowano największą liczbę projektów dotyczących turystyki – większość wskaźników uległa poprawie w najmniejszym stopniu, co może – zdaniem autorów raportu – świadczyć o niewykorzystaniu w pełni potencjału dofinansowanych projektów.

Pieniądze na instytucje a nie na oferty

W ramach współpracy transgranicznej ze Słowacją wsparto 33 projekty związane z turystyką, które obejmowały głównie: rozbudowę infrastruktury sportowo-rekreacyjnej i miejskiej oraz budowę nowych atrakcji turystycznych, a także zadania związane z obsługą i organizacją ruchu turystycznego.

W poszczególnych RPO zrealizowano m.in.: szlaki i trasy turystyczne, w szczególności rowerowe, piesze i narciarstwa biegowego; inwestycje noclegowo-hotelarskie i restauracyjne (także z zapleczem sportowo-rekreacyjnym); hale i kompleksy sportowo-rekreacyjne; baseny; boiska; amfiteatry; parkingi; zagospodarowanie terenów zielonych; obiekty informacji turystycznej; a także renowację, remont lub modernizację obiektów wpisanych do ewidencji zabytków, muzealnych i uzdrowiskowych.

Z zebranych przez NIK danych wynika, że nieprawidłowości i problemy ograniczające pozytywny wpływ udzielonego wsparcia z UE wystąpiły zarówno po stronie projektów, a nawet programów współpracy transgranicznej, jak i śląskiego i podkarpackiego RPO. Nie niweczyły one pozytywnych efektów prac, ale zmniejszyły ich zasięg.

NIK ustaliła, że w przypadku turystycznych programów transgranicznych ze Słowacją nie odnowiono planowanej liczby obiektów historycznych (56 procent planu) i nie utworzono zakładanej liczby produktów turystycznych (28 procent), a zrealizowane projekty miały często charakter lokalny, więc nie przyczyniły się do zwiększenia liczby gości. Efekty inwestycji osłabiały też takie uchybienia, jak brak odpowiedniego oznaczenia dojazdu czy nieuwzględnienie w planie inwestycyjnym sąsiedniej infrastruktury. Na ostateczne efekty dofinansowania wpłynął też sposób prowadzenia naboru wniosków. Największe szanse na unijne pieniądze miały bowiem projekty wspierające rozwój kultury i instytucji kulturalnych, a nie typowo turystyczne.