Betlej: Hamulcowy Morawiecki kontra orbanomika

Najnowszy, czterdziesty drugi, raport Polskiego Związku Organizatorów Turystyki dotyczący sytuacji w biurach podróży przyniósł tym razem informacje o sporej poprawie sprzedaży wycieczek. Wyniosła ona w ciągu tygodnia 12 procent. Ten wzrost oraz jednoczesny spadek bazy odniesienia spowodował, że w skali roku odnotowano zamianę ostatniego rekordowego spadku (o 5 procent) na wzrost, który dla najważniejszych dla branży imprez lotniczych wyniósł 11,1 procent – opisuje w swoim cotygodniowym materiale prezes Instytut Badań Rynku Turystycznego Traveldaty Andrzej Betlej.

Dodaje do tego wykres ze skumulowanych danych (dla większej wiarygodności wyników) PZOT z dwóch lat. Tak ujęta dynamika wyniosła 19,8 procent, podczas gdy tydzień wcześniej sięgnęła minus 2,3 procent, a przed dwoma tygodniami 8,9 procent. Ostatni rezultat może sygnalizować początek zmiany długoterminowego trendu spadkowego dynamiki dwuletniej na wzrostowy, o czym była już mowa w dwóch ostatnich materiałach – komentuje ekspert.

Obserwowany od drugiej dekady kwietnia i przybierający na sile w maju, czerwcu i lipcu duży spadek cen wyjazdów mimo pewnej poprawy w ostatnich tygodniach nadal jesy widoczny. Niższe niż przed rokiem ceny gnębią touroperatorów, bo oznaczają „erozję” ich zysków – pisze Betlej dalej.

Na wykresie przygotowanym przez Traveldatę widać większy relatywnie spadek cen wycieczek wrześniowych. W sierpniu (od piątego tygodnia wyprzedzenia wobec terminu wyjazdu) przeceny wyjazdów wrześniowych zaczęły się wprawdzie zwiększać, ale nie przekraczały już wartości sierpniowych, a ostatnio ich skala stała się wyraźnie mniejsza niż dla wyjazdów sierpniowych (pole zielone). Może to oznaczać ogólny trend do słabnięcia przecen w okresie późnych last minute, tym bardziej, że podobna sytuacja miała już miejsce w wypadku wyjazdów sierpniowych. Również skala przecen wycieczek z terminem wylotu w pierwszym tygodniu października jest stosunkowo nieduża – wskazuje Betlej.

Zamieszcza też mapę pokazującą skalę spadków cen wycieczek wrześniowych wobec sierpniowych (pierwsze tygodnie tych miesięcy). Tym razem jest to porównanie cen wyjazdów z takim samym wyprzedzeniem wobec terminu rozpoczęcia wycieczki, czyli z materiału z 23 lipca (dla wycieczek sierpniowych) oraz z niniejszego dla wycieczek wrześniowych.

Widać, że posierpniowym spadkom cen nieco lepiej opierają się kierunki całoroczne jak Egipt i Wyspy Kanaryjskie, a szczególnie wrażliwe na nie są Bułgaria i Tunezja.

Solidarność chce 12 procent więcej

Autor kolejny raz wraca w swoim materiale do sprawy wynagrodzeń, która „staje się coraz bardziej istotnym czynnikiem dla kształtowania się koniunktury w branży turystycznej”. W związku z wypłacaniem przez rząd różnych socjalnych dodatków, na przykład 300 złotych wyprawki dla uczniów, „wzrost dochodów gospodarstw domowych doznał ograniczonego impulsu wzrostowego”, co stało się jednym z czynników „nadspodziewanie dobrej koniunktury w sprzedaży detalicznej, w tym towarów i usług z wyższej półki, do których w naszym kraju nadal należą też zagraniczne wycieczki”. Mimo to „dynamika wynagrodzeń realnych w naszym kraju permanentnie odstaje in minus od wiodących pod tym względem krajów regionu”.

Wynika to z doktryny liberalnej mocno zakorzenionej w Polsce, którą wydaje się kierować premier Mateusz Morawiecki, która zakłada, że wzrost płac (kosztów pracy) powinien iść w parze ze wzrostem wydajności pracy, czyli innymi słowy zmiany wynagrodzeń powinny być skorelowane ze zmianami wydajności pracy. W ten sposób utrwala się płace na poziomie zaniżonym w stosunku do wartości pracy – wyjaśnia ekspert. Tymczasem ekonomiści nieliberalni kierują się filozofią zwaną czasem od nazwiska węgierskiego premiera orbanomiką. Łączy ona wynagrodzenia z wydajnością pracy. „Gdy poziom [wydajności] jest zbyt niski (czyli istnieje jakby luka płacowa), to można bez większej szkody dla konkurencyjności gospodarki podnosić płace, aż wystąpi prawidłowe skorelowanie płac z wydajnością”.

Jak pisze dalej ekspert, podnoszenie płac, zwłaszcza minimalnych, daje spore wpływy do kasy państwa (składki, podatki itp.), a wywołana tym „nieco podwyższona inflacja (np. około 3 procent)” jest korzystna dla budżetu. Zwiększona konsumpcja powoduje z kolei inwestycje modernizacyjne w produkcji i usługach, które są elementem podwyższenia wydajności, co umożliwia kolejny wzrost wynagrodzeń.

Niestety, premier jest „hamulcowym wzrostu polskich płac”, mimo korzystnej sytuacji budżetu państwa. Nawet założenia do projektu budżetu na rok 2019 przewidują wzrost jedynie o wskaźnik inflacji, czyli o 2,3 procent, co realnie oznacza „poziom zero”. Nie podoba się to związkowcom, zwłaszcza z Solidarności, którzy oczekują radykalnego, bo 12-procentowego, podwyższenia wynagrodzeń w sferze budżetowej. Wkrótce negocjacje, można spodziewać się ciekawej dyskusji – konkluduje Betlej.

Przy czym – przyznaje autor – zwiększenie dochodów nie zawsze przekłada się na lepsze nastroje konsumentów i większą konsumpcję. „Związek ten podlega modyfikacjom w zależności od różnych czynników (podobnie jak stan pogody). Nie wnikając zbytnio w szczegóły można powiedzieć, że dość dobrze koreluje ze sprzedażą średnio drogich wycieczek nominalno-realny wzrost wynagrodzeń (obecnie z tendencja do słabnięcia przewagi wielkości realnych) i kroczący ich poziom na bazie 6 – 12-miesięcznej (obecnie z tendencją do okresów krótszych)”.

Kumulowanie się małej dynamiki polskich płac zaczyna już szokować – uważa Betlej i zamieszcza wykres zmian płac realnych w ciągu czterech lat, czyli tylu, ile trwa kadencja parlamentarna.

Jego zdaniem rysunek uświadamia, jak wydawałoby się umiarkowane różnice w dynamice realnych wynagrodzeń w konsekwencji prowadzą do znacznych przesunięć poziomu płac realnych. „Mocny spadek Węgier w maju 2018 roku ma przypadkowy charakter techniczny, wskaźnik objął bowiem akurat najsłabszy pod tym względem miesiąc w ostatnich kilku latach, a zwykła wartość powinna wynieść około 35 procent (czyli Polska razy dwa), podczas gdy Rumunia ma w tym względzie od prawie dwóch lat poziom Polski razy trzy” – wyjaśnia autor analizy.

Turcja spada przez awanturę z USA?

Andrzej Betlej sięga do statystyk sieci Wakacje.pl, ze sprzedaży wycieczek, by pokazać zmiany w udziałach w ogólnej sprzedaży poszczególnych krajów w ostatnim tygodniu. Dodaje też swoje komentarze czy prognozy.

Grecja: wzrost o 0,24 procent. Obecnie Grecja powinna wchodzić już w okres stopniowego wyhamowywania wzrostu i stabilizowania udziału w rynku. Sprzedaż Grecji dobrze idzie dzięki małym cenom wyjazdów do tego kraju.

Bułgaria: wzrost o 0,17 procent. Nieco lepsza od historycznej sprzedaż Bułgarii jest w tym okresie wspierana przez wyraźnie mniej korzystną niż zazwyczaj o tej porze sprzedaż kierunków konkurencyjnych, jakimi są Turcja (niepewność sytuacji ekonomicznej) i Egipt (relatywnie wysokie ceny).

Tunezja: wzrost o 0,07 procent. W dwunastu kolejnych tygodniach – po przejściowej stabilizacji – notowano już systematyczne spadki udziałów w rynku, co mogło mieć związek ze znacząco rosnącymi cenami wyjazdów do tego kraju i przyhamowaniem wzrostu popytu w Polsce B. Ostatnie zniżki cen przyczyniły się do dwutygodniowej poprawy popytu, ale efekt ten wygasł w poprzednim tygodniu.

Albania: wzrost o 0,02 procent. Bardzo duże obniżki cen wycieczek do Albanii od drugiego tygodnia czerwca zdecydowanie przyspieszyły sprzedaż. Widać zwiastun bliskiego końca wzrostu udziału Albanii w rynku wycieczek.

Hiszpania: bez zmian. Od kilku tygodni Hiszpania traciła udział w rynku. Teoretycznie powinna w następnych tygodniach nadal tracić, ale nie jest to takie pewne w obliczu przeciągającej się nadspodziewanie słabej sprzedaży Turcji i Egiptu.

Egipt: spadek o 0,15 procent. Sytuacja tego kraju ma zapewne związek z utratą przewagi w niskich cenach w porównaniu z kierunkami konkurencyjnymi. Kierunek ten jawi się w ostatnich dziewięciu tygodniach jako wyraźny lider wzrostu cen.

Turcja: spadek o 0,44 procent. Turcja już od końca marca wykazuje bardzo znaczne wahania tempa sprzedaży. Od połowy czerwca tempo jego sprzedaży nieco się poprawiło (niższe ceny). W ostatnich tygodniach sprzedaż Turcji stała się wyraźnie słabsza od oczekiwań, co może być pierwszą i niezupełnie uzasadnioną reakcją na medialne doniesienia o dużych ekonomicznych kłopotach tego kraju.

Ludzie nie wiedzą, że gospodarka pędzi

Kończąc tę część analizy Betlej kusi się jeszcze na wskazanie jakie wiadomości mogą odbić się w najbliższej przyszłości negatywnie na turystyce lub przynieść jej korzyść. Pisze, że „kolejne świetne informacje z polskiej gospodarki” (najwyższy wzrost PKB za I kwartał 2018 roku w całej UE, 5,2 procent, dynamika wzrostu produkcji przemysłowej 10,3 procent, czy dynamik wzrostu produkcji przemysłowej w kwietniu, 9,3 procent) to „raczej minus”.

Minus w tym wypadku polega na tym – wyjaśnia autor – że tak znacznych sukcesów gospodarczych nie będzie już można łatwo powtórzyć. Jeśli, jego zdaniem, komentatorzy przychylni rządowi nie potrafią dobrze tych informacji przekazać społeczeństwu, czym poprawiliby nastroje konsumenckie, to co będzie kiedy wyśmienite wyniki ustąpią miejsca po prostu wynikom bardzo dobrym? „W takiej sytuacji łatwy do wyobrażenia jest wysyp negatywnych tytułów w mediach typu: jak szybko będzie teraz dołować polska gospodarka, polska gospodarka na drodze ku recesji, z polską gospodarką dobrze to już było, albo – polska gospodarka na hamulcu – twarde, czy miękkie lądowanie? Prawdopodobieństwo tego typu narracji jest bardzo duże i będzie miało zapewne istotny wpływ na poglądy części mieszkańców, zwłaszcza z obszarów tzw. Polski B, stanowiących teraz zaplecze wzrostu polskiej branży turystyki wyjazdowej. Jest to bardzo istotny problem dla organizatorów, gdyż proste przenoszenie szybkiego wzrostu gospodarczego i przyspieszającego wzrostu wynagrodzeń na ofensywne programy czarterowe, łatwo może okazać się kosztowną pomyłką”.

Taniej niż było

W ostatnim tygodniu średnia cena wycieczek w biurach podróży na pierwszy pełnym tydzień września była o 39 złotych mniejsza niż tydzień wcześniej – opisuje wynik badania jakie przeprowadza co tydzień Traveldata Betlej. A zmiany średnich cen w poszczególnych regionach w ostatnim tygodniu ilustruje mapą.

Z kolei porównanie cen rok do roku pokazało, że średnia cena była mniejsza o 171 złotych. Od razu Betlej wyliczył też, że przez większą cenę paliwa i słabszą złotówkę koszty touroperatorów wzrosły w ciągu tego roku o 90 – 100 złotych.

Itaka przewodzi w niskich cenach

Wśród dużych i średnich organizatorów wyjazdów największy spadek przeciętnych cen wobec ubiegłego sezonu wykazała oferta biura Rainbow, która była tańsza średnio o około 360 złotych – wyjaśnia dalej Betlej. Znacznie korzystniejsze ceny niż przed rokiem proponowały klientom również biura TUI Poland – o 340 złotych, Net Holiday – o 300 złotych i Grecos Holiday – o 240 złotych. Tańsze rok do roku były w ostatnim tygodniu też oferty Itaki, Primy Holiday i Neckermanna Polska – odpowiednio o 135, 65 i 45 złotych. Pozostali organizatorzy byli drożsi niż przed rokiem od 112 do 245 złotych.