Leila Ben Arfi: Estetyka w turystyce jest dla mnie ważna

Nelly Kamińska: Mieszka pani w Polsce już 34 lata. Jak pani tu trafiła?

Leila Ben Arfi: Przyjechałam do Polski w 1985 roku na studia. Miałam 20 lat, byłam świeżo po ślubie. Większość Tunezyjczyków po maturze wyjeżdżała na studia do Francji, mnie do przyjazdu do Polski namówił wuj, który pracował w ambasadzie Tunezji w Warszawie.

Nie ukrywam, że przeprowadzka do Polski była dla mnie wstrząsem. W tamtych czasach w Tunezji żyło się nieporównanie lepiej. Przyjechałam z pięknego, słonecznego kraju, gdzie na wyciągnięcie ręki miałam morze i plażę, do szarej i smutnej, jak mi się wydawało, Polski. Pierwszy tydzień przepłakałam.

Po rocznym kursie języka polskiego w Łodzi zaczęłam studia na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej. W mojej rodzinie prawie wszyscy są lekarzami, ale ja nie chciałam iść na medycynę.

Pomimo trudnych początków szybko zaaklimatyzowałam się w Polsce, a studia były najpiękniejszym okresem w moim życiu. W tamtych czasach Polacy nigdzie nie wyjeżdżali i nie mieli kontaktów z cudzoziemcami, byłam więc dla nich nie lada atrakcją.

Starałam się żyć tak, jak Polacy. Żeby się do nich upodobnić, sprzedałam swoje kolorowe ubrania. Jadłam ogórki, kartofle i kotlety. Razem z kolegami ze studiów jeździłam do Berlina i Pragi handlować ubraniami. Tyle że ja byłam bystrzejsza od kolegów, bo na zwykłe bluzki i swetry naszywałam cekiny i tak przyozdobiony towar sprzedawałam na pniu.

Po pięciu latach z dyplomem magistra inżyniera architekta rozpoczęłam studia doktoranckie na Politechnice Warszawskiej. Zaczęłam też pracować w zawodzie.

Jak więc została pani szefową biura podróży?

Moi polscy znajomi nie wiedzieli zbyt wiele o Tunezji albo mieli o niej mylne wyobrażenia, ktoś nawet pomylił ją z Tanzanią. Postanowiłam więc pokazać im mój kraj i zorganizować dla nich wycieczkę. W ten sposób do Tunezji pojechała pierwsza zorganizowana grupa Polaków – 15 architektów.

Odnalazłam się w roli organizatorki i poczułam, że mogłabym się dalej tym zajmować. Niespodziewanie hotel, w którym zakwaterowałam grupę, zaproponował mi współpracę. Zrezygnowałam z pracy architekta i w 1992 roku wraz z mężem otworzyłam biuro podróży Best Reisen, które prowadzę do dziś.

Jak radziła sobie pani z prowadzeniem biznesu w polskich realiach, jako cudzoziemka, przedstawicielka kultury arabskiej, a do tego młoda żona i matka?

Ludzie myślą, że ktoś musiał mi wtedy pomagać. Nikt mi nie pomagał. Zaczęłam od zera i sama do wszystkiego doszłam. Koledzy po fachu pytają, jak godzę wszystkie obowiązki. Oni mają do pomocy żony, które dbają o dom. Ja przez całe życie zajmuję się i firmą, i domem. Nie mam nawet czasu na podróże, o ile nie wiążą się one z pracą. Raz w roku odwiedzam tylko rodziców w Tunezji.

Ostatnio dużo mówi się w Polsce o rasizmie, ale ja nigdy go nie doświadczyłam. Nikt mnie źle nie traktował, a i ja nie miałam problemów ze swoją innością, bo nie czułam się gorsza, nie miałam żadnych kompleksów, przeciwnie, zawsze miałam o sobie wysokie mniemanie. Nie przyjechałam do Polski jako biedna imigrantka. Dobrze się uczyłam, skończyłam studia w terminie, zaczęłam pracować i dawałam pracę innym.

W branży turystycznej najwyższe stanowiska zajmują zazwyczaj mężczyźni. Czy rola prezesa biura podróży nigdy pani nie ciążyła?

Chciałam być traktowana na równi z innymi, a nie zawsze tak było, co mnie bardzo bolało. Tym bardziej, że wywodzę się ze środowiska, w którym kobiety na wysokich stanowiskach nikogo nie dziwią. Pochodzę z wykształconej, liberalnej rodziny, tata pozwalał mnie i moim siostrom na wszystko, pod warunkiem, że się uczyłyśmy.

Na pozycję w branży musiałam zapracować. Dwa razy ciężej niż mężczyźni. Po latach w biznesie radzę sobie jednak ze wszystkim. W zależności od okoliczności potrafię być twarda lub delikatna. Świadomie wykorzystuję swoją kobiecość, żeby osiągnąć cel. Zdarzają się sytuacje, które mnie przytłaczają, ale wtedy robię dobrą minę do złej gry. Nigdy nie okazuję słabości.

Jak wyglądały pani pierwsze lata w biznesie turystycznym?

To był początek lat 90., turystyka w Polsce dopiero raczkowała, a dużymi biurami mogły nazwać się tylko Best Reisen i Oasis Tours. Rekordy popularności biły wtedy czarterowe wycieczki do Tunezji i Egiptu. Ja jednak szybko znudziłam się masową turystyką czarterową. To nie mój styl. Po dwóch latach stwierdziłam, że nie chcę iść tą drogą i będę robić coś innego.

To znaczy?

Na początek wymyśliłam Malediwy i Sri Lankę. Wszyscy wieszczyli mi klęskę, mówili, że to nie może się udać, bo Polaków na takie ekstrawagancje nie stać. Z czasem dołożyłam inne kierunki egzotyczne, a czartery znacząco ograniczyłam. To była dobra strategia. Kiedy w 2011 roku wybuchła arabska wiosna, wielu touroperatorów wpadło w tarapaty. Ja, sprzedając pakiety dynamiczne z lotami rejsowymi, nie ponosiłam ryzyka. Egzotyka była moją drugą nogą, na której mogłam się oprzeć, podczas gdy inni, stojąc tylko na jednej, walczyli o przetrwanie.

Nie miałam ambicji, żeby być wielkim touroperatorem. Nie interesowało mnie pomnażanie majątku. Nie muszę więcej zarabiać, bo po co? Ja i moja rodzina mamy wszystko, czego nam potrzeba. Ci, którzy szybko idą do góry, często z hukiem spadają na ziemię. Ja nigdy nie ryzykowałam, stawiałam na powolny wzrost i stabilność. I dlatego od tylu lat nie daję się ruszyć z rynku.

Jak scharakteryzowałaby pani swój produkt?

Dopieszczam go w każdym detalu. Szukam smaczków. Niektórzy touroperatorzy są jak bazar, mają wszystko, a ja starannie wybieram kierunki i hotele. Nie muszą być tanie, za to muszą mieć w sobie coś wyjątkowego. Jestem estetką, lubię ładne rzeczy, a studia architektoniczne jeszcze bardziej uwrażliwiły mnie na piękno.

Co roku podpisuję też – w ograniczonym zakresie – umowy na bloki miejsc w samolotach do Tunezji, Egiptu i Bułgarii. Przyznaję jednak, że tego nie czuję. Nie interesuje mnie wypełnianie samolotów turystami.

Czy łatwo jest znaleźć w Polsce klientów na drogie wyjazdy egzotyczne? Polacy są przecież dość wrażliwi na ceny i szukają raczej tanich ofert.

Tylko niech mi nikt nie mówi, że Polacy nie mają pieniędzy. Czasem sama nie mogę wyjść ze zdumienia, ile są potrafią wydać na wakacje. Zdarza się, że płacą po kilkadziesiąt tysięcy złotych. Tak było od początku mojej działalności, tyle że kiedyś przynosili pieniądze w reklamówkach, a dziś robią przelewy.

Touroperatora ocenia się zawsze wedle liczby klientów. A dlaczego nie wedle jakości produktu? Ja wolę mieć stu klientów, którzy płacą po 40 tysięcy złotych, niż tysiąc takich, którzy płacą po 1000.

Polak potrafi oszczędzać pieniądze, ale też nie waha się ich wydawać. Problem w tym, że my, touroperatorzy, zepsuliśmy klienta, obniżając ceny i licytując się, kto zrobi to taniej. I klient, choć ma pieniądze, szuka tańszych ofert.

No właśnie, czy nie warto jednak robić tego taniej? Niedawno Itaka ogłosiła, że będzie wysyłać na Malediwy samolot czarterowy. Nie obawia się pani, że konkurencja odbierze pani klientów?

Nie cierpię słowa konkurencja. Kojarzy mi się z wyścigiem, a ja z nikim nie chcę się ścigać.

Patrzę na to inaczej. 10 lat temu jako jedyna sprzedawałam Zjednoczone Emiraty Arabskie – w wersji luksusowej, z przelotem liniami lotniczymi Emirates. Kiedy Itaka weszła na ten kierunek z czarterem, mogłam poczuć się zagrożona. Tymczasem liczba moich klientów wzrosła kilkakrotnie. Dlaczego? Bo dzięki Itace, a także TUI, Dubaj stał się w Polsce modny.

Mogę tylko podziękować dużym touroperatorom za promowanie kierunków, które ja potrafię sprzedać. Ten sam hotel w Dubaju kosztuje w Itace 600 złotych taniej niż u mnie, a różnica wynika wyłącznie z mniejszych kosztów przelotu. Zawsze znajdę klienta gotowego dopłacić tę sumę za wygodny przelot liniami rejsowymi, w dowolnym terminie. Mam nadzieję, że z Malediwami będzie podobnie. Przyznaję jednak, że Itaka mnie zaskoczyła. Mam wątpliwości, czy ta oferta utrzyma się w jej katalogach, bo Malediwy nie są kierunkiem masowym.