Betlej: Światowi touroperatorzy odraczają własną egzekucję

Wobec chłodniejszej, niż spodziewana o tej porze roku, pogody turyści wynoszą się znad Bałtyku. Chętniej za to korzystają z usług biur podróży i tanich linii lotniczych, żeby wyjechać tam, gdzie słoneczna pogoda jest niemal zapewniona. Tym wnioskiem prezes Instytutu Badań Rynku Turystycznego Traveldata Andrzej Betlej rozpoczyna cotygodniowe podsumowanie wydarzeń w turystyce wyjazdowej.

Dodaje jednak zaraz, że światowe serwisy pogodowe przewidują na drugą połowę lipca i pierwszą połowę sierpnia zdecydowane ocieplenie w Polsce, „co może pomóc Bałtykowi, a nieco ostudzić popyt i ceny wypoczynku zagranicznego”.

Betlej, którego Instytut analizuje ceny w biurach podróży, ocenia, że zarówno ceny jak i marże touroperatorów są wyraźnie lepsze niż przed rokiem, zwłaszcza dotyczy to ofert last minute na pierwszy pełen tydzień sierpnia (5-12 sierpnia). Przy czym sytuacja taka występowała już w czerwcu i w lipcu. Dla zilustrowania skali wzrostu cen wycieczek z wylotami w tym właśnie okresie autor przedstawia wykres.

Jak pisze, pewnym niekorzystnym czynnikiem jest zmniejszenie się rocznej skali wzrostu cen. Przy tym samym wyprzedzeniu wobec terminu wyjazdu (2 tygodnie), roczny wzrost cen w sierpniu jest znacznie mniejszy od lipcowego (204 wobec 401 złotych). Nie jest to sytuacja korzystna z punktu widzenia rentowności biznesu touroperatorskiego – ocenia. Zwłaszcza, że nie jest ona już kompensowana niższą obecnie ceną paliwa lotniczego i korzystniejszym kursem walut.

Należy przy tym pamiętać – pisze ekspert – że stosownie do wykresów przybliżonego wyniku branży w poszczególnych miesiącach przedstawianych w materiale z poprzedniego tygodnia, sierpień zeszłego roku był pod względem wyniku o około 6,5 mln złotych lepszy od lipca, a więc mniejsza skala poprawy rocznego wyniku odnosi się jednak do wyższej bazy.

Zdaniem autora istotną rolę odgrywa korzystna sytuacja, jeśli chodzi o końcowy okres sprzedaży last minute (należy jeszcze do lipca). Bardzo słaba pogoda w ostatnich kilkunastu dniach spowodowała zainteresowanie wyjazdami w cieplejsze rejony i pewną poprawę cen, które są wyższe o około 350 złotych niż w poprzednim sezonie.

Oby nie trzeba było sprawdzać, kto pływa bez majtek

Prezes Traveldaty zajmuje się w dalszej części materiału kwestią wartości rynkowej (czyli tzw. kapitalizacji) notowanych na giełdach spółek działających w usługach turystycznych. W większości są to firmy europejskie, chociaż cztery największe są spółkami pochodzącymi z USA. Dla porównania zestawiono je z kapitalizacją największego i najbardziej wartościowego europejskiego koncernu samochodowego, którym jest niemiecki Volkswagen wyprzedzany w świecie pod tym względem jedynie przez Toyotę – wyjaśnia autor.

W zestawieniu umieścił też polskie biuro podróży, jedyne jakie jest na giełdzie, czyli Rainbow. Nie jest to wprawdzie gracz ani globalny, ani wiodący w europejskiej turystyce, ale „warto zdawać sobie sprawę, jaki dystans dzieli [go] od największych światowych i europejskich graczy”. Przytoczone dane – opisuje Betlej – oddają wartości poszczególnych podmiotów na koniec ostatniego tygodnia, czyli opierają się na końcowych notowaniach z ostatniego piątku i podane są w miliardach euro.

Zdaniem Betleja wartość firmy zależy nie tylko od jej wielkości i zysków, ale też od efektywności i perspektyw, a nawet od jakości relacji inwestorskich. Ale chyba najważniejszym czynnikiem jest relatywny poziom efektywności. Ten ostatni wiąże się z ryzykiem, które „w pełni ujawnia się podczas kryzysu, zawirowań czy choćby tylko dekoniunktury w branży”. Ilustruje to popularne powiedzenie, że „nim gruby schudnie, to chudego diabli wezmą” lub stwierdzenie przypisywane Warrenowi Buffetowi, „gdy opadnie woda zobaczymy, kto pływał bez majtek”.

Chodzi o to, że przy dobrej koniunkturze nieźle radzą sobie nawet słabe firmy, ale to one pierwsze popadają w kłopoty, kiedy koniunktura słabnie. Stwarzają w ten sposób szanse podmiotom najlepszym, żeby przejmowały ich części rynku, a tym samym na dalszy wzrost. Taka właśnie logika wydarzeń sprzyja nieproporcjonalnie niskiej wycenie firm słabszych od branżowej przeciętnej i odwrotnie – opisuje autor.

Pośrednicy internetowi rządzą

Zdecydowanie najwartościowszą firmą – wyjaśnia Betlej – w sektorze podróży i wypoczynku jest Booking Holding (dawniej Priceline), funkcjonujący głównie, ale nie tylko, jako globalny pośrednik w rezerwowaniu noclegów. Podobny charakter ma czwarta w zestawieniu Expedia Group, aczkolwiek jej wartość jest ponad czterokrotnie mniejsza. Przy takiej dużej różnicy i dość podobnym profilu działania rynki mają prawo przypuszczać, że Expedia powinna poprawić swoje wyniki i stąd zapewne ma lepszą relatywną wycenę wobec Booking Holding (1 do 4) niż proporcja wyników obu firm (1 do 6,4).

Drugą i trzecią pozycję zajmują operatorzy statków wycieczkowych, czyli Carnival Group i Royal Caribbean. Ten drugi współpracuje z TUI Group w ramach joint venture pod nazwą TUI Cruises i jest drugim pod względem wielkości operatorem wycieczkowców w Europie.

Sytuacja w wycenie jest tu podobna jak w wypadku pośredników od noclegów. Carnival ma ponad dwukrotnie większą sprzedaż i ponad półtorakrotnie większe zyski niż Royal Caribbean, ale jest wyceniany zaledwie o jedną trzecią wyżej z powodu dość istotnej różnicy w efektywności.

Przyszłość wysokich wycen operatorów statków wycieczkowych nie rysuje się w zbyt różowo z powodu bardzo prawdopodobnej nadpodaży ich usług, która powinna dość wyraźnie zaznaczyć się najpóźniej około 2022 roku – pisze prezes Traveldaty.

Tanie linie mają przyszłość

W zestawieniu są też dwaj główni obecni na polskim rynku tani przewoźnicy lotniczy – Ryanair i Wizz Air. W stosunku do tradycyjnych linii wyceniani są bardzo wysoko. Lufthansa w tym zestawieniu jest głównie, żeby zobrazować jak wielki wpływ na postrzeganie przez inwestorów i rynkową wycenę ma efektywność, a w tym wypadku rentowność prowadzonej działalności – dodaje Betlej.

Ryanair ma około pięciokrotnie mniejsze przychody, dwukrotnie mniejszy zysk i majątek netto, a jest wyceniany prawie o 60 procent wyżej. To pokazuje, że jest traktowany przez akcjonariuszy, jako niezawodna maszynka do zarabiania pieniędzy. Gdyby bardzo dobra koniunktura w lotnictwie się nagle skończyła, rentowność Lufthansy mogłaby rychło przesunąć się w okolice zera, a z reguły trzy, czterokrotnie większa rentowność Ryanaira powinna dalej przynosić istotne zyski. Wielka liczba tras atlantyckich i innych dalekich połączeń w kryzysie staje się dużym obciążeniem, a tani przewoźnicy nie mają ich wcale.

To właśnie o wiele mniej ryzykowna struktura biznesu jest z punktu widzenia akcjonariuszy największą zaletą tanich linii lotniczych. Niemal gwarantuje przeżycie nawet dużego kryzysu bez zbyt wielu wyrzeczeń.

Wycena Lufthansy w stosunku do Ryanaira może nieco szokować, ale nie jest niczym niezwykłym. Połączone linie Air France i KLM też są wyceniane niżej niż niezbyt jeszcze duży węgierski Wizz Air.

W wypadku dobrej koniunktury w lotnictwie – pisze Andrzej Betlej – relacje wycen powinny się zmieniać na korzyść linii tradycyjnych, gdyż tani przewoźnicy doszli już prawie do granic efektywności, zarówno kosztowej, jak i w wypełnianiu samolotów. W obu tych obszarach linie tradycyjne mają jeszcze wiele do zdziałania, a postęp powinien prawie automatycznie oznaczać wzrost ich wartości.

W wypadku znacznego pogorszenia koniunktury, zwłaszcza takiego, które będzie zaskoczeniem, relacje powinny zmienić się na korzyść znacznie bardziej efektywnych przewoźników niskokosztowych.

Opóźnianie egzekucji

W zestawieniu – ciągnie ten wątek ekspert – ujęty jest w zasadzie tylko jeden (nie licząc Rainbowa) touroperator i to w nie do końca czystej postaci, gdyż dysponujący własnymi liniami lotniczymi i własnym biznesem hotelowym, czyli Thomas Cook Group. Drugi podmiot, TUI Group, można już właściwie nazwać konglomeratem turystycznym, do czego uprawnia fakt, że około 70 procent jego zysku pochodzi nie z tradycyjnego organizowania wypoczynku, ale z biznesu hotelowego i z rejsów wycieczkowych.

Organizatorzy przez długie lata potrafili lepiej wypełnić samoloty niż przeciętne linie lotnicze i lepiej obłożyć hotele niż hotelarze. Tą większą efektywnością mogli pokryć koszty funkcjonowania i zarządzania. Jednak z biegiem czasu pole gry zmieniało się na ich niekorzyść. Pojawili się bowiem specyficzni pośrednicy składający różne usługi w pakiety, do ich sprzedaży zatrudniający kolejnych pośredników, czyli turystycznych agentów. Z kolei w usługach przewozów lotniczych zaczęły bardzo efektywne działać tanie linie z bardzo dobrymi wskaźnikami wypełnienia samolotów i flotami relatywnie nowoczesnych maszyn, a efektywność obłożenia bazy hotelowej zaczęły radykalnie poprawiać (proces ten ma jeszcze swoje rezerwy) globalne platformy rezerwacyjne.

W ten sposób tradycyjni organizatorzy zaczęli tracić przewagę na rynku. Z jednej strony atakowani są przez bardzo efektywne tanie linie, które próbują połączyć swój biznes z pośredniczeniem w wynajmowaniu hoteli, a z drugiej – przez platformy hotelowe łączące swoje usługi z przelotami.

Wprawdzie duzi touroperatorzy próbują bronić swoich pozycji wykorzystując efekt skali, ale wydaje się, że jest to tylko opóźnianie egzekucji. Tego mniej więcej doświadczył Thomas Cook, który z różnych względów trwał przy klasycznym modelu touroperatorskim, podczas gdy wielu innych, a zwłaszcza TUI Group, opuściło już stare okopy i z mniejszym lub większym szczęściem radzi sobie na turystycznym rynku.

Koncern TUI Group – wyjaśnia Betlej – mimo generalnie trafnej strategii i skutecznego zarządzania stracił w ostatnim roku około 50 procent swojej wartości. Stało się tak na skutek splotu niekorzystnych warunków rynkowych i oczekiwań akcjonariuszy. Jeszcze gorsza jest sytuacja Thomasa Cooka, który stracił w tym samym czasie około 96 procent wartości. Uświadomiło to rynkom jak ryzykowny jest biznes touroperatorski, co rykoszetem uderzyło też w TUI Group. Wprawdzie TUI Group konsekwentnie realizuje strategię ucieczki ze starych okopów i rozwija biznes hotelowy i rejsy, a w ostatnim czasie również usługi w miejscach turystycznych (biznes stosunkowo najmniej kapitałochłonny), ale część inwestorów jest zdania, że ma za mało pieniędzy, by dotrzymać kroku przemianom. Jedną z przyczyn braku gotówki jest wypłacanie przez koncern co roku coraz wyższych (ostatnio 400 mln euro) dywidend.